1. Bölüm için Tıklayınız ; Bölüm I
2. Bölüm için Tıklayınız ; Bölüm II
3. Bölüm için Tıklayınız ; Bölüm III
4. Bölüm için Tıklayınız ; Bölüm IV
5. Bölüm için Tıklayınız ; Bölüm V
ACİL ÜNİTESİNDE YAPILACAK İŞLEMLER :
Acil hastası acil ünitesine geldiğinde ya da olay yerine gidildiğinde veteriner hekimin (ya da veteriner acil teknikeri/teknisyeninin, nihai tedavi aşamasına kadar temel yaşam desteğini veteriner paramedik verir ve paramedik acil serviste hekime hastanın tedavisi için teslim eder) yapacağı işlemler 2 gruba ayrılır.
1 - İlk İşlemler (Veteriner Hekim/Veteriner Sağlık Teknisyeni/Teknikeri tarafından yapılacak işlemler);
İlkyardım hastası hastaneye ulaştığı zaman, ilk işlem olarak adlandırılan bir ilk değerlendirme yapılır. Acil tedavi yapılacak birden fazla hasta varsa bu hastalar bir değerlendirmeyle sınıflandırılır. (bkz : veterinary triage .pdf dosyası - ingilizce) Bu sınıflandırmada durumu çok kritik olan hastalara öncelik verilir. Acil hastalarda ilk değerlendirmede, yaşama geri döndürme işlemi ile eş zamanlı yapılır. Bu işlemler yürütülürken hasta sahibinden hastanın geçmişi hakkında bilgiler alınmalıdır. (anamnez) Özellikle yaralanmanın nasıl olduğu, ilkyardım amacıyla neler yapıldığı konusunda ayrıntılı bilgiler alınmalıdır. Hayvan sahibinden izni alınarak sağaltım işlemlerine geçilmeli ve hayvan ölüm riski taşıyorsa bu hasta sahibine uygun bir uslupla anlatılmalı, tedaviyi kabul ettiğine dair bir belge imzalatılmalıdır. İlk değerlendirme çabuk yapılmalı fakat yaşamı tehdit eden unsurlar da gözden kaçırılmamalıdır.
İlk olarak hayvanda ;
* Bilincin olup olmadığı
* Hava yolları
* Solunum
* Dolaşım
* Kanama olup olmadığı kontrol edilmelidir. (Yani Acil Yardımın A B C'si kontrol edilmelidir)
İlk değerlendirmede hayvanlar sağlam, sağlam olmayan veya kısmi zarar görmüş şekilde sınıflandırılır. Hızlı değerlendirme sonunda resusitasyon uygulanır ; hava yolu açıklığı sağlanır, solunum, dolaşım ve kalp problemleri giderilmeye çalışılır.
2 - İkincil İşlemler (Veteriner Hekimin yapacağı işlemler) ;
Bu değerlendirme süresince, hastalığın tanısı konulmalı, ilaç seçimi ve cerrahi işlemler planlanmalı ve işlemlere başlanmalıdır. Birincil tedavi verileri incelenmeli ve geleceğe yönelik tedavi planlanmalıdır. ilk yapılan işlemleri takiben, hayvanın yaşamsal fonksiyonları kontrol altına alındıktan sonra asıl hastalığın teşhisi için gerekli tanı yöntemleri uygulanır ;
* Geniş anamnez
* Fiziksel Muayene
* Radyografik Muayene
* Ultrasonografik Muayene
* Laboratuar Muayeneleri
* Diğer Tanı Yöntemleri (MR, CT vs)
İkincil işlemler sırasında Veteriner Hekim hayvan sahibi ile ayrıntılı konuşmalı ve hayvana uyguladığı tedavi metodunu açıklamalıdır.
ACİL HASTALARDA KRİTİK PARAMETRE LİSTESİ
1 - Sıvı Dengesi ; sıvı tedavisinin amacı yeterli damar içi hacminin ve hidrasyonun sağlanmasıdır.
2 - Onkotik Basınç : Damar içi ozmotik basıncı albümin sağlar. Kan veya plazma protein kaybının gerçekleştiği durumlarda intravasküler aralıktan albumin kaybı şekillenir. İntravasküler onkotik basıncın kaybı, moleküler ağırlığı albuminkinden daha yüksek kolloidler kullanılarak bir tedavi yapılmasını gerektirir.
3 - Glikoz : Amaç, normal glikoz konsantrasyonunun devamlılığını sağlamaktır. Akut travmaya maruz kalan hayvanlarda yoğun stres hormonundan dolayı hiperglisemi gelişebilir.
4 - Elektroliz ve Asit-Baz Dengesi : Ağır hastalar iştahsız olurlar ya da ağızdan alacakları yemler kalori ihtiyacını karşılayamaz. Bu şartlar altında çoğu hayvan IV sıvı ve potasyum desteğine ihtiyaç duyarlar.
5 - Oksijen ve Hava Desteği : Arteriyel kan gazları, hipoksemi veya hiperkarbi durumunun araştırılmasında kullanılır. Bu parametrelerle akciğerlerde yeterli gaz değişiminin olup olmadığı hakkında bilgi edinilir.
6 - Bilinç Düzeyi : Hayvanın şuur seviyesinde düşüş varsa, hipoglisemi, asidozis, hepatik ensefalopati, elektrolit ve ozmotik bozukluklar gibi problemler araştırılmalıdır.
7 - Kan Basıncı : Kan basıncının direkt ve endirekt yollarla saptanması gereklidir. Amaç ortalama arteriyel kan basıncının 60 mmHg üzerinde bir seviyede sürdürmektir.
8 - Kalp Ritmi ve Kasılabilirlik : Özel antiritmik tedavi, perfüzyon aritmi ile oksijen desteği ve ağrı kesiciler aritminin kontrolünde başarısız oldukları zaman gerçekleştirilmelidir. Ekokardiyogram, kardiyak kasılabilirliğin değerlendirilebilmesinde kullanıldığı gibi kalp hastalıklarının altında yatan sebepleri ortaya çıkarmak içinde kullanılabilir.
9 - Albumin : Albumin 2 mg/dl'den düşük olduğunda plazma transfüzyonu gerekir.
10 - Böbrek İşlevi : Böbrek yetmezliği olan hayvanlarda potansiyel olarak böbreklere zarar veren ilaçları alan veya düşük tansiyona sahip hayvanlar, günlük muayenede böbrek işlevi açısından değerlendirilmelidir.
11 - Bağışıklık Durumu ve Antibiyotik Seçimi : Bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar verilen hayvanların muayene ve tedavi sırasında titizlik gösterilmesi gereklidir. Antibiyogram sonucu antibiyotik seçimi eb geçerli yoldur.
12 - Yara Bakımı ve Bandaj Değişimleri : Yaralar sık sık kontrol edilmeli, pansuman ve bandaj kirlendiği ıslandığı her durumda değiştirilmelidir.
13 - Psikolojik Bakım : Stresi en aza indirecek maniplasyonlar yapılmalı, tedavi süresince hayvana nazik davranılmalıdır.
14 - Ağrı Kontrolü : Kritik hayvanlarda analjezi, etkili ilaçlarla güvenle sağlanabilir. Kullanılan ilaçlar en asgari kardiyovasküler etkili olmalıdır. Ağrıyı uzun süreli kontrol etmek için enjeksiyon tarzında, konsantrasyon oranı yüksek ilaçlar kullanılabilir.
15 - Hasta Bakımı (Hemşirelik - Animal Nursing) : Sürekli yatan hayvanlarda dekübitis yaraların oluşmasının engellenmesi için her 4 saatte bir hayvanın yatış pozisyonun değiştirilmesi gereklidir. Ayrıca hayvanın günlük kalp-dolaşım, solunum, beden ısısı gibi kontrolleri yapılmalıdır.
SONSÖZ : Veteriner sağlık alanındaki hayvan acilleri konusunda Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesinin değerli profesörlerinin yayımlamış olduğu "Veteriner Acil Klinik" kitabından epey faydalandım. Meslektaşlarımın bu kitabı edinmesini tavsiye ediyorum. İnternettende oldukça yararlandım. Meslektaşlarımın "Veteriner Acil ve Yoğun Bakım Teknisyenliği" okulunun sayfasına girip incelemesini tavsiye ederim. Ayrıca "Acil Hayvan Tıp Teknisyenleri (Veteriner Paramedik)" sitesine (bkz : Animal Rescue Emergency Animal Medical Technicians- EAMT) bakmalarını tavsiye ederim. Derneğimiz VESTED'in mesleğimiz ile ilgili çıkmış kitapları çevirterek meslektaşlarımıza satması hem dernek için hem meslektaşlarımız için iyi olacaktır.
::: BİTTİ :::
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder