Daha önce bu sitede buradaki yazımda bahsettiğim gibi Acil Tıp alanında insan sağlığında olduğu gibi veteriner sağlık alanında da branşlaşma söz konusu ancak ülkemizde insan sağlığı ile ilgili acil tıp alanında branşlaşmalar varken, veteriner sağlık alanında teknisyen yada tekniker düzeyinde yeterli Paramedik eğitimi verilmemekte. Bu ülkemiz hayvancılığı ile ilgili (ticari ya da pet) önemli bir sorundur. Hayvan acillerine çoğu kez ampirik usüllerle müdahale edilmekte ve ticari anlamda önemli kayıplar yaşanmaktadır. Hayvan Ambulans sistemlerinin kurulması burada konu ile ilgili gerekli eğitimi almış profesyonel Veteriner Acil Tıp Teknisyenleri, Teknikerleri çalışmalı, Veteriner Acil Servislerinde de Acil Tıp konusunda uzman Veteriner Hekimler olmalıdır.
İlk Yardım, Triaj, Transport ve İlk Müdahale (First Aid, Triage, Transport ve Emergency Care)
İlk Yardım :
Kaza ya da yaşamı tehlikeye düşüren herhangi bir durumda veteriner hekimin müdahalesi sağlanıncaya kadar,tıbbi araç gereç olmadan olay yerinde hayvanın hayatta kalmasını sağlayacak uygulamalara ilk yardım denir.
Acil Tedavi :
Veteriner acil tedavi ünitelerinde hasta/yaralı hayvanlara veteriner hekim ve veteriner sağlık teknisyeni/teknikeri gibi personel tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir.
İlk yardım bir tedavi değildir, bilinçli davranan herkes tarafından gerçekleştirilebilir.Ancak yine de ilk yardım konusunda da belli başlı temel bazı kuralları bilmek gereklidir. Acil Tıbbı Müdahale konusunda uzman veteriner sağlık personeli tarafından gerekli tıbbi araç gereçlerle gerçekleştirilir. İlk yardımın öncelikli amaçları ;
* Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak
* Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak
* Hasta/yaralı hayvanın durumunun kötüleşmesini önlemek
* İyileşmeyi kolaylaştırmak
olmalıdır. Akut yaralanmalarda ilk bir saat içinde yapılacak "doğru" işlemler hastanın durumunun hızla düzelmesi bakımından büyük önem taşır.
Hayat Kurtarma Zinciri :
Hasta/yaralı hayvanlarda hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur. Son 2 halka İleri Yaşam Desteğine (Advanced Life Support) aittir ve ilk yardımcının görevi değildir. Bunlar ;
1. Halka ; Veteriner Sağlık Kuruluşuna Haber Verme
2. Halka ; Olay Yerinde Yapılan Temel Yaşam Desteği (basic life support)
3. Halka ; Veteriner Sağlık Ekiplerince Yapılan Tıbbi Müdahale
4. Halka ; Veteriner Acil Servisleri
Temel Yaşam Desteği :
Resüsitasyon işleminin uygulanması ile başlar.(bkz : Pet Resuscitation) Resüsitasyon işleminde ilk yapılması gereken solunum yollarının açık kalmasının sağlanmasıdır. Bunu takiben hastada solunumun yeterli olup olmadığına bakılmalıdır. Ardından dolaşımın yeterli olup olmadığı saptanmalıdır. Gerektiğinde Kalp Masajı (bkz :Köpeklerde Cardiopulmonary Resuscitation) yapılmalı ve kardiovasküler sistemi desteklemek için ilaç verilmelidir.
Acil Hastaların Resüsitasyonunda Yapılacak İşlemler:
Acil hastalara müdahale ABCD sistemi izlenmelidir. Bunlar sırası ile ;
Temel Yaşam Desteği (Basic Life Support) :
A - Havayolunu Kontrol Etme (Establishment of an Airway)
B - Solunum Desteği (Breathing support)
C - Dolaşım Desteği (Circulation support)
İleri Yaşam Desteği (Advanced Life Support):
D - Teşhis ve İlaçlar ya da Defibrilasyon (Diagnosis and Drugs or Defibrillation)
A - HAVAYOLU (AIRWAY) :
Havayolunun açık tutulması için yapılacak ilk yardım işlemleri şunlardır :
* Başın Hiperekstensiyonu ; Üst havayollarının tıkanmasının en önemli sebebi dil bazisinin farenks arka duvarına geri kaçmasıdır. (genellikle şok ve travmaya bağlı gelişir) Bu nedenle havayolunun açılmasının en basit yolu başa yapılacak olan hiperekstensiyondur. Kurtarıcı bir eli ile hayvanın alt çenesinden, diğer eli ile enseden tutarak başı geriye doğru çekmesi ile hiperekstensiyon gerçekleştirilir.
* Ağzın Açılması, ağız ve farenks boşluğunun temizlenmesi ; Ağzın açılması, ağız-farenks boşluğunun incelenmesi gerekir. Bu bölgedeki kan,salya,kusmuk artıkları ve varsa yabancı cisimler İşaret parmağına gazlı bez sararak temizlenmeli, hava yolunu tıkayan ne varsa açılmalıdır. Hastane koşullarında aspiratörle temizlenebilir.Ayrıca hayvanın yan ya da yarı yüzüstü pozisyonda yatırılması ağız bölgesindeki sıvıların akmasını sağlar, bunu yapmadan önce hayvan dikkatle incelenmeli açık yada kapalı kırığı olup olmadığına bakılmalı hayvan sarsılmamalıdır.
Hava yolu tıkalı hayvan ; nefes alamaz, acı çeker, çırpınır, mukozalar morarmaya başlar bu durumda karına baskı uygulanması (bkz resim : Heimlich Manoeuvre) yapılmalıdır. Hayvanda Heimlich Manevrası ; hayvan yan yatırılır, bir el sırtına bir el karnına konur, hayvanın karnına konan el ile kısa aralıklarla diyafram yönünde baskı uygulanır.Bu manevraya yabancı cisim çıkana kadar devam edilmelidir. Bu arada nabızda kontrol edilmelidir.
B - SOLUNUM (BREATHING) [Bak-Dinle Hisset] :
Solunumun durumu, solunumun ritmi, derinliği ve mukozal membranların rengine bakılarak değerlendirilmelidir. Solunum değerlendirmesinde ;
* Hayvanda Solunum Sayısı ve Ritm Kontrolü ;
Solunum yüzeysel mi, derin mi?
Hayvan solunum sırasında zorlanıyor mu?
Solunum sayısı dakikada kaçtır? (Normal solunum dakikada 10-20, özel çaba dışı ve akıcıdır)
Dişeti ve dudak içine bakılarak mukozal membranlar kontrol edilir. Mavi renk yetersiz solunum fonksiyonlarının belirtisi olabilir. Normal bir solunum (respirasyon) aktif bir inspirasyon (nefes alma) ve pasif bir expirasyon (nefes verme) fazına sahiptir. Üst solunum yollarının tıkanmalarında solunum yavaş,abartılı inspirasyon çabası ve hırıltılı expirasyon gözlenir. Solunum açık olan ağızdan yapılır ve baş boyun genelde ekstensiyon haldedir. Ölümcül pnöymotoraksa bağlı solunum güçlüğünde tipik bulgu, sınırlanmış göğüs genişlemesidir. Bu durumda kısa tüylü hayvanlarda inspeksiyon ve palpasyonda göğüs genişlemiş şekilde görülür ve hissedilir. Düzensiz solunum bulguları birincil solunum bozukluklarından ziyade merkezi sinir sistemi ve sinirsel bozuklukların belirtisidir.
Hava yolu temizlendikten sonra hayvan burnundan nefes alamıyorsa nefes alıp verme işlemi ağızdan başlar. Hayvanın baş ve boynu uzatılmalı, dil dışarı çekilerek insisiv dişler arasına uzatılmalıdır. İlk yardımcı hayvanın dudaklarını kapatarak burun deliklerine iki üç kez üflemelidir. Havanın akciğerlere gittiği gözlemlenmelidir. Göğüste her hava alışı ile kabarmanın görülmesi işlemin başarılı olduğunu gösterir. Bu işlem hayvan kendisi nefes alıp verene kadar ya da acil servise götürülene kadar 3-5 dakikada bir tekrarlanmalıdır. Eğer hayvanda sık ve düzensiz nefes alış verişi varsa öncelikle hayvanın sabitlenmesi gerekir. Solunum güçlüğü yaşayan hayvanlar yürümeye zorlanmamalıdır. Uygun koşullarda taşınması gereklidir. Eğer ambulansla götürülüyorsa oksijenle desteklenmesi gereklidir.
::: YARIN C DOLAŞIM (CIRCULATON) VE KRİTİK DURUMLARDA İLK YARDIM :::
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder