TÜRKİYE’DE VETERİNER SAĞLIK HİZMETLERİ NASIL GELİŞTİRİLİR?

Türkiye’de salgın, bulaşıcı ve paraziter hayvan hastalıkları ile mücadelede ve hayvan ırklarının ıslahı ile sağlıklı ve dengeli beslenmesinde, Veteriner hizmetlerinin planlanması ve yürütülmesinde görevli olan meslek mensupları; Veteriner Hekimler, Veteriner Sağlık Teknisyenleri ile daha sonradan açılan Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Laborant ve Veteriner Sağlık Önlisans ile çeşitli üniversitelerde açılmış olan Hayvan Yetiştiriciliği ve Sağlığı bölümlerinde mezun olan Veteriner Sağlık Teknikerleri ile Hayvan Sağlığı Teknikerleridir. Ülkemizde Veteriner Hekimler, hayvan hastalıklarının teşhisi ve tedavisinde, hayvan ırklarının ıslahı projesinde yetkilidirler. Veteriner Sağlık Teknisyenleri ise daha çok koruyucu hayvan sağlığı çalışmaları ile hayvan ırklarının ıslahında (sun’i tohumlama faaliyetlerinde) görev alırlar ve hayvan hastalıklarının teşhisinde ve tedavisinde Veteriner Hekimleri asiste ederler. Bu iki meslek grubu birbiri ile direkt ilişki halindedir. Çünkü epidemiyolojik saha çalışmalarında, hayvan hastalıklarına yönelik tedavi edici çalışmalarda, hayvan ırklarının ıslahında birlikte görev alırlar. Veteriner Hekimin bu durumdaki rolü daha çok teşhis aşamasında ve tedavinin belirlenmesinde etkindir. Veteriner Hekim tedavinin nasıl yapılacağını belirledikten sonra Veteriner Sağlık Teknisyeni, belirlenen tedavinin ve medikal sürecin tamamlanmasında ve izlenmesinde rol alır. Bu durum tedavi sürecinde kullanılacak tüm medikal uygulamalar ile ilaçların ve serumların hayvana tatbiki sürecidir.

Veteriner Sağlık Teknisyenini bu süreç dışında aktif kılan pozisyon ise hastalıkların önlenmesi sürecinde ortaya çıkar. Türkiye’de büyük oranda koruyucu hayvan sağlığı çalışmaları Veteriner Sağlık Teknisyenleri tarafından verilmektedir. Ayrıca hayvan ıslahı çalışmalarının yaygınlaştırılması ve sürecin devam ettirilmesinde Veteriner Sağlık Teknisyenleri aktif bir rol üstlendiler. Gelişmiş ülkelerde ise hayvan hastalıklarının önlenmesi ve tedavisi sürecinde Veteriner Sağlık Teknisyenleri (Veterinary Technicians*) ile bu alanda 2 veya 3 yıllık üniversite düzeyinde yüksek öğrenim Veteriner Sağlık Teknikerleri (Veterinary Technologists*) Veteriner Hekim ve hasta ile olan etkileşimde daha aktif bir rol üstlenmişlerdir. Örneğin Kanada ve ABD’de Veteriner Sağlık Teknisyenleri ve Teknikerleri ; Koruyucu hayvan sağlığı çalışmalarının yanı sıra, Veteriner Dişçilik, Veteriner Anestezi, Acil Sağlık ve Yoğun Bakım Hizmetleri (paramedik hizmetler) konusunda aktif rol üstlenmektedirler. Bu uzmanlık alanlarında Veteriner Sağlık Teknisyeni/Teknikeri yetiştiren okullar açılmıştır. Radyografi, Röntgen hizmetleri yine Veteriner Sağlık Teknisyenleri tarafından verilir. Veteriner Laboratuar hizmetleri ise Veteriner Sağlık Teknisyenleri tarafından yürütülür. ABD ve Kanada’da Veteriner Hekimler, veteriner tıbbın uzmanlık dallarında (cerrahi, dermatoloji, dahiliye, onkoloji, oftalmotoloji, jinekoloji vb) kendileri yetiştirmekte ve bu alanlarda progresiv çalışmalar yapmaktadırlar. Avrupa’dan örnek verecek olursak. Fransa’da Veteriner Sağlık Teknisyenleri (Technicien en Santé Animale*) koruyucu hayvan sağlığı çalışmalarının yanı sıra, operasyonlarda hastanın anesteziye alınmasında, anestezinin monitarizasyonunda, sürecin izlenmesinde, medikal iyileşmede etkin bir görev alırlar. İyileşme sürecinde hemşirelik hizmetleri tamamen Veteriner Sağlık Teknisyenleri tarafından yapılır. Ayrıca Veteriner Laboratuar hizmetleri, kan alımı, hastalıklar etkenlerinin laboratuar teşhisleri Veteriner Sağlık Teknisyenleri tarafından yapılır. İngiltere’de Veteriner Sağlık Teknisyen ve Teknikerlerinin eşiti bir görev yapan Veteriner Hemşireliği (Veterinary Nurses*) mesleği vardır. (İngilitere veteriner sahada teknisyen veya tekniker unvanı kullanılmamaktadır.) Veteriner Hemşireler koruyucu hayvan sağlığı çalışmalarının yanısıra, Veteriner Hekimler (İngiltere’de Veteriner Hekimler Veterinary Surgeon – Veteriner Cerrah- olarak anılmaktadırlar) ile birlikte etkin bir görev üstlenmektedirler. Veteriner Hemşire, teşhis sürecine katılmaktadır ve tedavi sürecini ise Veteriner Hekimin direktifleri doğrultusunda kendisi sürdürür. Yine anestezide, dişçilik hizmetlerinde, epidemiyolojik saha çalışmalarında aktif rol alır. Saha çalışmaları yapar, süreci değerlendirir. Laboratuar hizmetleri ise Hemşireler tarafından yürütülür. Kanada ve Amerika’da olduğu gibi Hekimler veteriner tıbbın ileri (advanced) sahasında kendilerini yetiştirirler. Zaten olması gereken de budur.

Bir diğer önemli nokta, ABD, Kanada ve birçok AB ülkesinde Teknikerlik yüksek öğrenimi ya doğrudan Veteriner Fakültelerinde ya da o ülkenin Hekim örgütü tarafından onaylanmış, akredite edilmiş okullarında verilmektedir. Bunun şöyle bir avantajı vardır; mezun olan Tekniker eğer kendisini hazır hissederse ve girdiği sınav sonucunda başarılı olursa Veteriner Fakültelerine geçiş yapar. Bu o ülkede Hekim örgütleri tarafından teşvik edilir. Yine de Veteriner Sağlık Teknsiyeni / Teknikeri yaptığı işte tatmin olur, ücretleri tatmin edicidir. Özlük hakları ve yetkileri yeterli seviyedir.

Türkiye’de ise durum bilindiği gibi Veteriner Sağlık Teknisyeni/Teknikeri açısından yeterli seviyede tatmin edici değildir. Veteriner Sağlık Teknisyenleri okullarında aldıkları eğitimleri sahada yansıtma konusunda sınırlandırılmışlardır. Örneğin koruyucu hayvan sağlığı çalışmaları dahi –pratikte öyle olmasa bile- Veteriner Hekimlerin sorumluluğu altında yapılmaktadır. Bu ülkede Sun’i Tohumlama çalışmalarını başlatmış ve yaygınlaştırmış olan Teknisyenler, ancak Veteriner Hekim sorumluluğu altında çalışabileceklerinden, oysa ki pratikte yine bunun bir önemi yoktur, kendileri serbestçe yapamamaktadırlar. Oysa Avrupa'da ve Amerika'da Sun'i Tohumlama hizmetleri Sun'i Tohumlama Teknisyenleri (Artificial Insemination Technicians*) tarafından verilmektedir.

Ülkemizdeki hizmetlerin kalitesinin arttırılmasında Veteriner Hekimlerin desteği kaçınılmazdır. Hem Veteriner Fakültelerinin sayısının azaltılması, okullarda verilen eğitimin seviyesinin yükseltilmesi gerekmektedir. Hem de Veteriner Hekimler ülkedeki mesleki saygınlığı arttırmak için Teknisyenlerin yetki ve sorumluluklarının arttırılmasında ve okullarındaki eğitimin kalitesinin yükseltmesinde aktif rol oynamalıdırlar. Bunun yanısıra ülkemizde Veteriner Sağlık Meslek Liselerinde eğitimin seviyesi ve kalitesi arttırılmak zorundadır, mesela anestezi, dişçilik, acil sağlık hizmetleri konusunda verilen eğitim yeterli değildir.

Veteriner Sağlık Teknikerliği eğitimi ise kesinlikle VASAT düzeydedir. Veteriner Sağlık Teknisyenlerinin teorik bilgisini arttırmayı amaçlayan ve kesinlikle bir iyi niyet çabasının ürünü olan Laborant ve Veteriner Sağlık Önlisans bölümünün Veteriner Sağlık Teknisyeni olmayanlara da açılması VAHİM bir hatadır. Bu bölüm Veteriner Sağlık Teknisyenleri dışındakilere derhal KAPATILMALIDIR! Çünkü bu okulda pratik hiçbir eğitim verilmemekte ve derslerin çoğu Veteriner tıbbın kapsamı dışındadır. Bunun yanısıra Üniversitelerde, Veteriner Fakülteleri bünyesinde, Veteriner Sağlık Teknikerliği okulları açılmalıdır. Bu okullarda Veteriner tıbbın, çağa uygun eğitimi verilmelidir. Hayvan Yetiştiriciliği ve Sağlığı bölümü geliştirilerek Veteriner Sağlık Teknikerliği Önlisans bölümlerine dönüştürülmelidir.
Veteriner Sağlık Teknisyenliği / Veteriner Sağlık Teknikerliği mesleki yönetmeliği 1954 yılından beridir çıkarılmamıştır. Bu çağdaş bir ülkeye yakışmayan bir durumdur. Adeta “kanun savma” tadında çıkarılmış olan Hayvan Sağlığı Kabini Yönetmeliği yeniden düzenlenmeli ve Veteriner Sağlık Teknisyen/Teknikerlerinin serbest olarak koruyucu hayvan sağlığı hizmetleri, sun’i tohumlama hizmetlerini verebilmeleri sağlanmalıdır. Çünkü bu meslek mensupları bu hizmetlerini verebilecek bilgi ve yeteneğe sahip insanlardır bu eğitimi almışlardır ve zaten hali hazırda bu hizmetleri Bakanlık bünyesinde vermektedirler. Tarım Bakanlığında görevli Veteriner Sağlık Teknisyen ve Teknikerleri teknik personel arasında en az maaşı alan personel durumuna düşürülmüş ve mağdur edilmiştir. Bu adaletsizliğin nedeni anlayabilmek çok güç..

İşinde tatmin olmuş bir Veteriner Sağlık Teknisyeninin/ Teknikerinin ülke hayvancılığına olan katkısının artacağı da inkar edilemez bir gerçektir. Bu hem Veteriner Hekimliği mesleğini geliştirecektir hem de ülkemizde hayvancılık ekonomisinde olumlu katkılar sunacaktır.

Özgür KÜÇÜKTEKİN
Veteriner Sağlık Teknikeri / Çalışma Ekonomisti

KAYNAKLAR :

• Veterinary Technicians için ; http://navta.net/index.php?pr=Veterinary_Technician_as_a_Career

• Veterinary Technologist için ; http://www.savt.ca/what_is_a_vettech.html

• Veterinary Nurses için ; http://www.bvna.org.uk/

• Technicien en Santé Animale için ;TSA Technicien en Santé Animale Ecole Nationale Vétérinaire de Lyon .PDF dosyası Fransızca

• Aritificial Insemination Technicians (Sun'i Tohumlama Teknisyenleri) için ;

1. http://doe.state.wy.us/LMI/DIR_LIC/10.htm
2. http://www.dairy.com.au/industry/careers/animals/ainsemt.html
3. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=1696020

• Kanada Veteriner Sağlık Teknikerleri ve Teknisyenleri Uzmanlık Okulları için ; http://www.caahtt-acttsa.ca/ce_specialties_academies_societies.php

• Amerika Veteriner Sağlık Teknisyenleri Uzmanlık Akademileri için ; http://www.navta.net/index.php?pr=Specialties
• Uluslararası Veteriner Hemşire ve Teknisyenleri Birliği için : http://www.ivnta.org/