Öncelikle bütün meslektaşlarıma selam ve saygılarımı sunarım. Bu yazı veteriner sağlık çalışanlarının sorunlarını ve onlara alternatif çözüm önerilerini kaleme almak amacı ile yazıldı. Hemen her ülkede olduğu gibi ülkemizde de hayvan sağlığı hizmetlerinin temel taşı “kalbi” veteriner sağlık teknisyeni/teknikeridir. Çünkü veteriner sağlık teknisyeni/teknikeri her türlü olumsuz koşula inat ahır ahır dolaşarak koruyucu aşılamaları yapar, hastalık durumunda karantina tedbirlerini uygular, ilaç uygular, suni tohumlama yapar, serum takar, hayvan itlafını yapar. Özel sektörde çalışanlar hastayı ameliyata hazırlar, anestezi yapar, ameliyatta yardım eder. Besi çiftliklerinde çalışan meslektaşlarım neredeyse 24 saat hayvanlarla iç içedir, sun’i tohumlaması yapar, aşılarını ilaçlarını uygular. Veteriner Hekimin olmadığı yerlerde hekim eksikliğini hissettirmemeye çalışır. Ama bunlar için bir kez olsun teşekkür edilir mi? Hayır. Bizler sun’i tohumlama yaparak ülke hayvancılığının gelişmesinde doğrudan rol aldık. Hayvan ıslahının yükselmesi, kültür ırkı hayvanların artması ekonomimizi canlandıran en önemli etkenlerden birisidir. Bizler koruyucu aşılamalarla ülke hayvancılığının sağlıklı olmasını sağladık, sağlıyoruz. Hayvan sağlığı insan sağlığıdır. Veterinerlik hizmetlerinin ayrılmaz bir parçasıyız ama gelgelelim hak ettiğimiz ilgiyi hak ettiğimiz saygıyı görüyor muyuz? [Not : yeri gelmişken bir yanlış anlamayı da düzeltmek istiyorum. Veteriner kelimesi “hayvan” anlamına gelmez, hayvan “animal” demektir. Veteriner kelimesi İngilizce “Veterinary” Almanca “Tierarzt” Fransızca “Vétérinaire”dir ve hepsinin de ortak anlamı “havyan hastalıkları ile ilgili” demektir. Mesela Veterinary Doctor : “Hayvan Hastalıkları Doktoru” Veterinary Technician : Hayvan Hastalıkları Teknisyeni” demektir. Konu ile ilgili olarak Radikal Gazetesi yazarı Hakkı Devrim’in “dil yaresi” köşesinde yazdıklarını da buraya almak istiyorum : Veterinary bu bilim dalının İngilizce adıdır. Fransızca “Vétérinaire” (Veteriner olarak okunur) sıfat olarak “Konusu hayvan hastalıkları olan tıp bilimi ile ilgili” demektir. İsim olarak da “Bu tıp dalında uzmanlaşmış hekim” anlamına gelir.Fransızca sözlüklerde kelimenin “yük ve koşum hayvanları ile ilgili” anlamındaki “Veterinarius” kelimesinden geldiği yazılıdır. Veteriner kelimesinin hangi, dilde hayvan anlamına geldiğini ben bilmiyorum*]
Ülkemizde ne yazık ki meslektaşlarım elini taşın altına koymaktan çekinir durumda, kendi mesleklerinin saygısının, kendi kişisel gelişimlerinin artmasını umursamıyor görünüyorlar. Şimdi yurtdışı ile ilgili birkaç örnek vereceğim. Amerika’da Veteriner Sağlık Teknisyenliğinde branşlaşma var. Bunları izninizle sıralamak istiyorum ;
- Academy of Emergency and Critical Care Technicians (http://www.avecct.org/)
(Veteriner Acil ve Kritik Bakım Teknisyenleri Akademisi)
- Academy of Veterinary Technician Anesthetists (http://www.avta-vst.org/)
(Veteriner Anestezist Teknisyenleri Akademisi)
- Academy of Veterinary Dental Technicians (http://www.avdt.us)
(Veteriner Diş Teknisyenleri Akademisi)
- Academy of Internal Medicine Veterinary Technicians (http://www.aimvt.com/)
(Veteriner Dahiliye Teknisyenleri Akademisi)
Bu dört uzmanlık akademisi NAVTA** (National Association of Veterinary Technicians in America - Ulusal Amerikan Veteriner Teknisyenleri Birliği) örgütüne bağlı Veteriner Teknisyenliği Uzmanlık Komitesi (Committee for Veterinary Technician Specialties –CVTS) tarafından onaylanan akademiler bunların dışında ;
- Emergency Animal Medical Technician (http://www.azhumane.org/artimgr/publish/article_486.shtml)
(Acil Hayvan Tıp Teknisyeni)
- Society of Veterinary Behavior Technicians (http://www.svbt.org/)
(Veteriner Davranış Bilimi Teknisyenleri Topluluğu)
- Association of Zoo Veterinary Technicians (http://www.azvt.org/)
(Veteriner Zoo Teknisyenleri Birliği)
- Association of Equine Veterinary Technicians (http://www.aaevt.org/)
(Atla İlgili Veteriner Teknisyenleri Birliği)
- Veterinary Paramedic (http://www.hccs.edu/discipline/VTHT/vtht.htmL)
(Paramedic : Acil Tıp Teknisyeni, Veteriner Acil Tıp Teknisyeni)
Yukarda saydıklarım ve yanlarında internet linklerini verdiğim okullara, derneklere girip inceleyebilirsiniz. Şimdi merak ediyorsunuzdur ya da “orası Amerika canım orada olur, bizde olmaz” diyenler için Veteriner Diş Teknisyenliği Akademisinin kuruluş hikayesini anlatmak istiyorum. İsteyen yukarıda verdiğim linkten “about the AVDT” kısmına tıklayarak hikayeye bakabilir :
“ 2001 yılı Şubat ayında Organizasyon Komitesi Batı Veteriner Konferansı düzenledi. Dr. Edward Eisner öncülüğünde bir grup teknisyen ve Amerikan Veteriner Dişçilik Kolejinden hocalar bu konferansta Veteriner Diş Teknisyenliği düşüncesi üzerine VetMedTeam elektronik ortamında aylık görüşmeler yaptılar. Bu görüşmeler Yıllık Veteriner Forumunda görüşlere sunuldu ve nihayet Hills Pet Besinleri şirketi ve Pfizer Hayvan Sağlığı bölümünün de desteği ve sponsorluğu ile Veteriner Diş Teknisyenleri Akademisi 2002 Kasım ayında kurulmuş oldu.”
Benzer bir hikaye Veteriner Acil ve Kritik Bakım Teknisyenlerinde de var :
Akademi oluşumu Colorado Devlet Üniversitesi ve Kaliforniya üniversitesi arasında 90'ların başlarında tartışmayla başladı. Daha resmi tartışmalar Veteriner Acil ve Kritik Bakım Topluluğu (VECCS) yönetim kurulu üyelerinin teknisyen (tekniker) uzmanlık akademi oluşumuna ait fikirlerine yakınlaştıktan sonra başladı. Anlayışımız Amerikan Veteriner Acil ve Kritik Bakım Fakültesi (ACVECC) oluşumlarında benzer şekilde yaptıkları VECCS aracılığıyla çalışmaktı. Geribildirim olumluydu ve sonuç olarak ilk kurumsal toplantı 1992 Eylül'ünde, üçüncü Uluslar arası Veteriner Acil ve Kritik Bakım Sempozyumunda, San Antonio Texas'ta gerçekleştirildi. Harold Davis, (Registered Veterinary Technician RVT- Kayıtlı Veteriner Teknisyeni) ve Melba McGee RRT, RVT toplantıyı yürüttüler. Yaklaşık 20-30 teknisyen (tekniker) hazır bulundu. Toplantının konusu öncelikli odağı "acil ve kritik bakım hemşireliği" belgesine sahip olan bir uzmanlık grubu oluşumuna olan ilgi seviyesini görmekti. Grup bir ilginin olduğunu kabul etti. VECCS yönetim kurulu üyeliğine yeni atanan Ms. McGee, kurumsal komitenin başına seçildi. RVT Craig Cornell ve RVT Harold Davis ile birlikte tertip komitesini oluşturacaktı. Sonraki iki yıl boyunca çeşitli işler tamamlandı. Tekniker sertifikasına ilişkin VECCS üyeliği anketi yapıldı. Akademi için bir öneri taslağı hazırlandı ve VECCS yönetim kuruluna sunuldu. VECCS kurulu fikri onayladı ve Akademinin gelişimini destekledi. Aynı zaman periyodu sırasında niyetimizi Ulusal Amerikan Veteriner Teknisyenleri Birliği (NAVTA)'ya bildirdik ve NAVTA'nın eski başkanı BS, CVT Teresa Sonsthagen'den ve NAVTA idari yöneticisi Patrick Navarre'den haber aldık. VECCS önceki başkanı Dr. Jim Ross da önerimizi Amerikan Veteriner Hekim Derneği (American Veterinary Medical Association AVMA) 'ya iletti. AVMA bize şükranlarını iletti ve NAVTA ile çalışmak için bizi cesaretlendirdi. Son olarak taslak bir tüzük ve yönetmelik yazıldı.
Yukarıda ki hikayelerde 2 ana dikkat noktası var gözünüzden kaçmamıştır. Bir grup teknisyenin azimli çabaları ve Veteriner Hekim örgütlerinin desteği.. Bunlar ne yazık ki ülkemizde yok. Avrupa ve Amerika’da ki veteriner hekim derneklerinin sitelerinde veteriner sağlık teknisyenlerine link verilmiş tanıtımları yapılmış ve onlar için “…the hearth of animal health care” tanımlaması yapılmış yani “hayvan sağlık hizmetlerinin kalbi…” Ülkemizde ne yazık ki veteriner hekim örgütleri bizler için böyle düşünmüyor (yanımızda olan hekimleri tenzih ederek) Bu durumun böyle olmasında mesleğine sahip çıkmayan, sahip çıkmak isteyenleri küçümseyen, boşvermiş meslektaşlarımızın da payı yok mu? Dileyen insan sağlığı ile ilgili teknisyenlerin sitelerine girip bakabilir. Dentha Ajans*** sitesine bakarsanız orada Diş Protez Teknisyenlerinin Oda kurma çalışmaları içinde olduğunu görürsünüz, Dental Gazete**** sitesinde teknisyenlere link verildiğini, diş hekimleri ve teknisyenlerince meslek sorunlarının ele alındığını görürsünüz.. Alın size bir haber : Türk insanının başarısı her alanda kendini gösterdiği gibi Diş teknisyenliği alanında da kendini ispatladı.Uluslararası üne sahip bir Alman malzeme üreticisi fabrika ürünlerinin tanıtımında iki Türk Diş Teknisyeni’ni kullanıyor…” gurur verici değil mi?*****
Peki Ne Yapmalı?
Durum ortada yapılması gerekenlerde ortada, mesleğimizin saygın ve tanınır hale gelmesi için isteklerimiz neler olmalı, aşağıya yazacaklarım birçoklarımızın katılacağı ve bir çoklarımızın da olmaz öyle şey diyeceği maddeler. Olmaz öyle şey dedikçe, kendimize güvenimizi yitirdikçe emin olun olmayacaktır. Ama derneğimize sahip çıkarsak, dernek yönetimini destekler ve denetlersek sorgularsak olmayacak “rüya” lar değil ;
- Veteriner Sağlık Teknikerlerinin “Veteriner Tıp Asistanı”[Veterinary Medical Assistant] unvanı almaları ve 3+2 Bologna Veterinerlik Sisteminin [Bologna Veterinary System] getirilmesi ile Teknikerlerin 3 yıl daha okuyarak (lisans tamamlama) Veteriner Hekim [Veterinary Medical Doctor] unvanı almalarının yolu açılmalıdır. Tekniker unvanı Almanca’dan alınan bir unvandır ve aslında teknisyen demektir. AB ülkelerinde “tekniker” diye bir unvan yoktur. AB ülkelerinde bizdeki teknikere eşdeğer unvan “Teknolog” [Technologist] yada “İş Mühendisi” [Working Engineer] unvanlardır. Veterinerlikte Veterinary Technologist yada Veterinary Medical Assistant’tır.
- Veteriner Sağlık Teknisyenlerinin lisans eğitimine yönelik meslek lisesi ayrımcılığının kaldırılarak üniversite eğitimi yapmalarının yolunun açılması gerekmektedir.
- Veteriner Sağlık Teknikeri ve Teknisyenlerinin serbest çalışmasının önündeki engeller kaldırılmalıdır. Tarım Bakanlığı Danıştay Onuncu Dairesinin aldığı “Sağlık Kabini açabilir” yönündeki karara yönelik bir an önce yönetmeliği çıkarmak zorundadır. Hükümet görevlisi yada Klinikte çalışırken aşılama ve Sun’i Tohumlama çalışmasında devlet Tekniker ve Teknisyenlere güvenirken, mesleğin serbestçe icrasında güvenmemesi söz konusu olmamalıdır. Bu sebeple “Hayvan sağlığı çalışmalarında Veteriner Hekim olmayanlarının konu ile ilgili çalışma yapması yasaklanmıştır” ibaresi “Hayvan sağlığı çalışmalarında Veteriner Hekim, Veteriner Sağlık Teknisyeni ve Veteriner Sağlık Teknikeri olmayanlarının konu ile ilgili çalışma yapması yasaklanmıştı” şeklinde değiştirilmelidir. Teknisyen ve Teknikerler cerrahi müdahale dışında her tür uygulamayı (aşı,serum,enjeksiyon,pansuman,ilaç ve yem satabilme,suni tohumlama,acil müdahale,sağlık danışmanlığı yapabilme vb) yapabilme serbestisi getirilmelidir.
- Sağlık Hizmetleri Sınıfı tanımında mesleğimiz eşiti sayılan Hemşireler,Toplum Sağlığı Teknisyenleri ile eşit şartlarda çalışabilmemizin yolu açılmalıdır. Mesleğimizin eşiti sayılan yukarıdaki meslek mensupları sünnet gibi cerrahi bir müdahale de dahil olmak üzere mesleklerini serbestçe icra etme hakkına sahipken Veteriner Sağlık Personelinin bu haktan mahrum bırakılması mesleki eşitlik ilkesine aykırıdır.”Veteriner Sağlık Kabini” yönetmeliği bir an önce hazırlanmalıdır.
- Hükümet Veteriner Sağlık Teknikeri/Teknisyenlerinin özel hizmet tazminatları, ek göstergeleri insanca yaşabilecekleri bir seviye getirilmelidir. Veteriner Sağlık Tekniker ve Teknisyenlerinin çalışma şartları iyileştirilmeli ve AB uyum çerçevesinde çıkarılan Veterinerlik Çerçeve Kanununda ki “Veteriner Teknisyenliği ile ilgili yönetmelik çalışması hazırlanmaktadır” ifadesi bir an önce yukarıda saydığımız şartlar da göz önüne alınarak düzenlenmelidir.
Bunların yanı sıra veteriner sağlık teknisyenlerinin ve teknikerlerinin yetki düzenlemelerinde aşağıdaki maddeler muhakkak olmalıdır :
# Acil Tıbbi Müdahale (Yaralanma ve travma gibi kritik durumda ki hayvanı en yakın Veteriner Hekimine götürene kadar acil ilk yardım)
# Küçük cerrahi operasyonlar (yaralanma,ezik,doku açılması vb gibi durumlarda dikiş,apse ödem drenajı,büyük hayvan gazlı şişkinliklerinde trokarla müdahale,kastrasyon)
# Her türlü enjeksiyon, ilaç tatbiki, koruyucu aşılamalar pansuman, serum uygulama, sterilizasyon ve dezenfeksiyon
# Görev yaptığı bölgede koruyucu aşılama programlarını yapmak kayıtlarını tutmak ve sonuçlarını izlemek
# Paraziter (tüm iç ve dış parazitler) hastalıkların sağaltımında görev almak
# Salgın ve Zoonoz hastalık şüphesinde mihrak bölgesinde Pratisyen Veteriner Hekimle birlikte yada pratisyen veteriner hekim yoksa tekbaşına tıbbi müdahale,ilk yardım,karantina tedbirleri,marazi madde alımı ve ihbarı
# Sun'i Tohumlama ve Embriyo Transferi yapmak
# Doğuma yardımcı olmak,Kızgınlık siklusunu ve gebeliği takip etmek ve sonuçlarını izlemek
# Cerrahi operasyonda ve otopside hekimi asiste etmek, anestezi ve reanimasyon yapmak,CPR ve entübasyon yapmak
# Veterinerlik alanında veteriner hekimle birlikte dermatoloji, hematoloji, veteriner dişçilik, anestezi, kardiyoloji, onkoloji, nematodoloji vb. alanlarında görev almak,Bu alanda ki uzmanı asiste etmek
# Veteriner Kontrol Laboratuarlarında görev almak
# Yukarıda sayılan tüm tıbbi işlemleri Veteriner Bilgi Sistemine (www.turkvet.gov.tr) işlemek ve Hayvan Sağlık Pasaportu düzenlemek
# Veteriner,Halk ve Çevre sağlığı ilaç şirketlerinde kurucu olarak görev alabilir ve bu şirketlerde sorumlu yöneticilik.
# Veteriner Halk Sağlığı alanında Hıfzısıhha Müdürlüklerinde ve ilgili kuruluşlarda halk sağlığı alanında görev yapmak
# Hayvan çiftlik ve barınaklarında sorumlu veteriner olarak çalışmak. (Genel sağlık kontrolü,aşılama,sun'i tohumlama vb)
# Hayvansal gıdaları üreten ve işleyen tesislerde sorumlu yöneticilik ve denetleyicilik
# Yumurta,Besi ve Süt çiftliklerinde sorumlu yöneticilik (Klinik beslenme, rasyon dengesi ve hijyeni, genel sağlık kontrolü)
# Pet Shoplarda sağlık sorumlu yöneticiliği
# Özel Veteriner Sağlık Kabini açıp yukarıda sayılan tıbbi işlemleri uygulayabilir ve Veteriner Klinik,Poliklinik ve Hayvan Hastanelerinde görev alabilirler ve ortak olabilir.
Sevgili meslektaşlarım mesleğimizin gelişimini ancak biz sağlayabiliriz. Yukarıda da sözünü ettiğim gibi. Derneğimizi destekleyelim, çalışmalarından haberdar olalım. Derneğimizde aidat dışında gelir elde etmesi için dernek amblemli iş elbisesi (yeşil,mavi beyaz) şapkası, anahtarlığı, hediyelik çeşitli eşyaları, kimlik kartı yaptırabilir.
Saygı ve sevgilerimle
M.Özgür KÜÇÜKTEKİN
Veteriner Sağlık Teknikeri
KAYNAKÇA :
• http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=178382 (Hakkı Devrim)
• http://www.navta.net/ National Association of Veterinary Technicians in America
• http://www.denthaajans.com/SITES/GUNDEM/2/videogoster7.asp?vid=semsettinugur Denta Ajans
• http://www.dentalgazete.com/ Dental Gazete
• http://www.dentalgazete.com/index.php?sayfa=haber&id=246 Diş Teknisyeni haberi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder